Minggu, 15 Februari 2015

NGAJEGANG BALI ANTUK SASTRA !!!!!!!!!!!!!!!!!!

Satua Bali
  • ]NGIRING   NGAJEGANG  SASTRA  BALI

Kewanten binanipun, sloka puniki ngangge lengkara; Buka slokane,......., Buka slokane gumine,......., Kadi slokan jagate,........, upami :
Buka slokane, adeng buin sepita,
suksmanipun : kaucapang ring anake sane kalintang plapan (tangar) ngraos lan melaksana.

Buka slokan gumine, nundunin macan turu, 
suksmanipun : sakadi anake sane nantangin musuh sane sampun nengil.

Skadi slokan jagate, sukeh anake ngebatang banjar,
suksmanipun : wiakti sukeh pisan anake dados klian jaga ngladenin anak akeh (rakyat).

Buka slokane, aji keteng mudah, aji dadua mael, 
suksmanipun : kaucapang ring anake sane nenten uning ngajinin pitresnan kalih paweweh anak lianan (timpal).

Buka sloka, ajum-ajuman puuh, sangkure masih ia, 
suksmanipune : sakadi anake sane beog ajum, pamuput ipun pacang pocol wiadin sengkala.

Buka slokane, apa ane pemula, keto ane kepupu,  
suksmanipun : napi sane kakaryanin, sapunika taler pikolehipun; yening melaksana kaon, sinah sengkala sane jagi kapanggih.

Buka sloka, bani mabak jepun, eda takut kena getahne, 
suksmanipun : yening purun ngambil pakaryan sane ageng tur abot, sampunang ajerih pacang manggihin pakeweh utawi kabean ageng.

Buka slokane, bantang busuk badingang, apa tuara misi,
suksmanipun : kiwangane san elintang, yening mangkin malih medalang wiadin raosang, janten ngakehang kanten kaiwangan ipun.
Sloka yening ring Bahasa Indonesia pateh sekadi "Bidal". Sloka puniki masaih ring sesonggan, kantun ilid artinipun.
............ pah2an sastra saking 
basita paribasa

Kewanten binanipun, sloka puniki ngangge lengkara; Buka slokane,......., Buka slokane gumine,......., Kadi slokan jagate,........, upami :
Buka slokane, adeng buin sepita,
suksmanipun : kaucapang ring anake sane kalintang plapan (tangar) ngraos lan melaksana.

Buka slokan gumine, nundunin macan turu, 
suksmanipun : sakadi anake sane nantangin musuh sane sampun nengil.

Skadi slokan jagate, sukeh anake ngebatang banjar,
suksmanipun : wiakti sukeh pisan anake dados klian jaga ngladenin anak akeh (rakyat).

Buka slokane, aji keteng mudah, aji dadua mael, 
suksmanipun : kaucapang ring anake sane nenten uning ngajinin pitresnan kalih paweweh anak lianan (timpal).

Buka sloka, ajum-ajuman puuh, sangkure masih ia, 
suksmanipune : sakadi anake sane beog ajum, pamuput ipun pacang pocol wiadin sengkala.

Buka slokane, apa ane pemula, keto ane kepupu,  
suksmanipun : napi sane kakaryanin, sapunika taler pikolehipun; yening melaksana kaon, sinah sengkala sane jagi kapanggih.

Buka sloka, bani mabak jepun, eda takut kena getahne, 
suksmanipun : yening purun ngambil pakaryan sane ageng tur abot, sampunang ajerih pacang manggihin pakeweh utawi kabean ageng.

Buka slokane, bantang busuk badingang, apa tuara misi,
suksmanipun : kiwangane san elintang, yening mangkin malih medalang wiadin raosang, janten ngakehang kanten kaiwangan ipun.
Sloka yening ring Bahasa Indonesia pateh sekadi "Bidal". Sloka puniki masaih ring sesonggan, kantun ilid artinipun.
............ pah2an sastra saking 
basita paribasa
Ada katuturan satua anak belog. Baan belogne ia adanina I Belog. Sedek dina ia tondena meli bebek ka peken teken memene. Ditu lantas ia nyemakin memene pis. Lantas memene buin ngomong, kema jani cai engal-enggal ka peken, terus meli be dadua di tongos dagang bebeke.


Disubane I Belog neked di peken, kema-mai ia ninggalin dagang bebek sakewala ia ngenjuhang pipis dasa tali rupiah. Jero niki jinah, tiang meli bebek dadua. Bebeke aukud aji Rp. 4000. Lantas dagang bebeke ngemaang I Belog susuk bui Rp. 2000. Disubane maan meli bebek lantas I Belog mulih.

Kacrita ia ngemulihang, tur ngaliwatin tukad linggah. Ditu lantas bebeke ngeleb. Maka dadua bebeke ngelangi di tukade. I Belog bengong ninggalin bebeke kambang tur ia ngrengkeng kene. Beh, bebek puyung bakat beli. Awake nagih bebek mokoh tur baat, sakewala bebek puyung baanga. I Dewek belog-beloga. Lantas bebeke tusing ejuka tur kalahina mulih.

Disubana I Belog neked jumahne, ajinanga baan memene tuara ngaba bebek. Memene ngomong, ih belog encen bebeke? Masaut I Belog, "maan ja icang meli bebek, nanging puyung icang adepina teken dagang bebeke. Lantas bebeke leb di tukade, tur ngelangi. Buina laut ulah icang sawireh meli bebek puyung tuara ada gunane.

Ditu lantas I Belog welanga baan memene. Keto upah anake belog, tuara ngresep teken munyi. Bebeke mula kambang yan ia lebang di tukake dalem


Ada kone tutur-tuturan satua i empas luh muani nongos di tlagane gede, bek misi lumut, katang-katang, muah sekancan bungan tunjung ane sedekan mabunga.
”Beli, Beli Empas!” patakon empase ane lua.
“Apa, Luh?” sahut empase muane.
“Icang demen pesan ngoyong dini, Beli. Wireh di tlagane gede ene bek misi be. Tegarang tolih ja Beli, ento ada be deleg, beboso, mujair, palatimah, muah be lindung malelangian.”
“Beh, sajan pesan Luh! Ulian ento awak nyaine mokoh tuara ngelah potongan angan abedik, wireh selid sanja nyai pepek baan amah-amahan.”
”Luh, apa nyai suba nawang? Ento ditu tolih! Jani nyai suba ngelah timpal di tlagane ene. Iwasin ja, ento ada angsa mabulu putih luh muani. Ia demen pesan masih malelangian di tlagane ene patuh tekening unduk nyaine. Mai, kema mlali!”
”Mai Beli! Jalan paekin Ia. Anggon Ia kekasihan sawireh awak pada madunungan di tlagane ene,” keto tutur empase luh nyautin.


Nah, jani kacritayang sawatara duang bulan empase suba pada matimpal ajaka i angsa luh muani. Beh, yen tuturang, sinah ngenah pesan kalegaan atine pada magirang-girangan. Makejang ngenah demen pesan malelangian di tengah tlagane ento.
”Beli Empas! Jalan uber i angsa, nyak!”
”Lan! Masak empas kalahanga angsa mangalangi,” keto pasautne I Empas muani. Lantas pada mauber-uberan cara anak makering-keringan ajaka patpat.
”Nah bakat batis Caine, Angsa.”
”Nah bakat masih tundun caine, Empas,” pasaut angsa muani.

Beh, matimpal melah pesan saling sarag-sorog, pada adung tur saling nuturin indik-unduk ane madan jele melah. Sedek nuju dina anu, sawetara nu dauh ro raine, ngomong i empas lua.
”Beli Empas ajak Beli muah Embok Angsa! Awinan masan panese makelo pesan tur tuara taen ujan, ento awinan yeh tlagane ngangsan nyat. Nah, jani kenken baan madaya,” keto I Empas lua ngomong sada sedih sungsut.
”Icang tusing nyak mati ngetuh.”
”Yen pakeneh Beline, meh melahan i raga ajak makejang makisid uli tlagane ene.”
”Saja, Beli, ”empas lua nyelag masaut.
”Sakewala krana icang ajak dadua tusing nyidang makeber, sinah nyak Cai Angsa ajak dadua nulungin icang makisid uli dini,” I Empas ngidih olas.
”Nah, yan suba igum pawilangan Beli Embok Empas ajak dadua, icang tuah nuutin dogen. Apa buin suba kaiket cara nyama tugelan dini,” pasautne I Angsa muani.
”Sakewala kene Beli Empas. Wireh pajalane ene makeber sinah Beli ajak Embok Empas ajak dadua musti nyak nuutin munyin Icange.”
”Apa ento?” selag Empas Lua.
”Kene ento! Ene ada kayun kopi limang lengkat. Dangal tengah-tengah kayune ene ajak dadua. Yan suba keto, Icang ajak dadua masih lakar nangal muncuk kayu kopine ene tur ditu lakar cai kakeberang.”
”Bih aeng tegehne!” selag Empas Lua.
”Beli ajak Embok Empas ajak dadua. Icang tuah ngidih olas pesan apang eda mamunyi angan abedik dugase makeber totonan. Wireh yan mesuang munyi sinah Beli ajak Embok ulung ditu icang tusing nyidayang matetulungan buin.”
”Beh, batak amonto tusing ja keweh apa!” ento pasautne I Empas ajaka dadua sada pongah.
”Buin acepok icang ngingetang, apang eda pesan Beli Embok ngengsapin petinget icange i busan.”
”Nah jalan suba jalanin”
”Nah yan suba keto, gutgut kayu kopine ene.”

Beh, tuara kodag baan kendel kenehne I Empas ajaka dadua tumben ngasanin ngindang ba duur. Suba akire teked di danune saget ngliwatin kuluk medem ajaka dadua ane madan I Dakep teken Ni Dangal.
”Bapane! To apa makeber ba duur, Pa? Jeg cara empas makeber pangenahne, “ keto patakon kuluke lua Ni Dangal teken muanine I Dakep.
”Beh, magenep rambang Nyai, Dangal. Ento tusing ja len teken tain sampi tuh kakeberang angsa. Tegarang melahang nlektekang!” pasaut kuluke muani sambilang muaban kiap wireh sedukan.

Mara dingeha ibana orahanga tain sampi, beh sing kodag-kodag gedeg basangne i empas muani. ”Awas! Cang lakar ngemplongin ndas caine kanti encak,” keto papineh I Empas Muani.

 ”Apa, tai? Ye, saja, ento tain sampi makeber.”
“O keto goban tain sampine. Selem, tuh, bronyot, tuara ngelah jejeneng. Tegarang melahang nelektekang! Keto suba goban taine tuh!”

Beh, baan tusing kodag-kodag ban gedeg basangne karasa nganti maplitutan asan basangne gedegan ngenehang awakne orahanga tain sampi tuh. Lantas I Empas makadadua sabarengan ngwagan bungutne lakar nyautin ibane tidong tain sampi. Aduh, meh suba pituduh Widhi, lantas empase ajaka dadua magelebug di tengah kalangan tegale. Mara magelebug di tegale tur tonden ada apakpakan makelone ulung saget I Kuluk suba nangal I Empas pada mabesik. Pragatne I Empas ajaka dadua luh muani mati kadangal baan kuluk luh muani.

”Aduh, Beli! Pedalem pesan I Empas ajaka dadua. Wireh tusing sida baan Icang nulungin ngisidang uli tegalane ditu!” omongne I Angsa Lua sambilanga makeber.
”Men, keto suba matine katepuk. Krana Ia tusing pesan nuutang munyi ane patut tur mautama.”
”Saja masih, Beli! Nyen ja bas Ngulurin gedeg basang sinah ia lakar nepukin sengkala.”
Teka goak nyokcok kuud, satua bawak suba suud
Ada katuturan satua anak bebotoh tukang kembar siap,madan I Pudak.Gegaene tuah metajen dogen, tusing demen nyemak gegaen elenan.Pengawitne iya ngelah siap kurungan tuah dadua,mekelo-kelo kanti penyatusan liun kurungane.Keweh pesan kurenane bareng ngecanin maang ngamah,ngaliang padang,nyampatang tainne, apa bui kurenanne beling gede.

 
Kacerita I Pudak bakal luas ka Denbukit, I Pudak mabesen teken Kurenanne:

  “Wayan,buin mani awake bkal luas joh,tusing karuan buin pidan lakar teke,ne kene nyai beling gede,nyanan bisa setoden awake mulih nyai ngelah pianak,ingetang pebesen awake:yen muani pianake melahang melihara,sakewale yen luh matiang dogen tendasne,tektek bang siap ngamah padun abedik,awake tusing demen ngelah pianak luh,i dewek tuyuh melihara ngedeneng,suba kelih anak len nyuang nganggon kurenanne.

  “Nah beli!”

 Keto pesaut kurenane,tusing bani nungkasin,Buin manine luas lantas I Pudak.
Tan carita I Pudak,kacerita jani kurenane mara ngetelun kalahine luas ngelah iya pianak luh.Beh keweh pesan keneh memen anake cerik.

   “Ne kenkenan jani I cening orahina nektek teken bapanne bang siap kurungan padun abedik,yan tuutang bes pianak baan ngalekadang,sejabanin jelema buduh mara ya nyak bakal nektek pianak anggon maman siap,Aduh dewa ratu Betara sasuhunan titiang sareng sami,icenin titiang pemargi sane becik.Aduh kenkenan baan medaya.”

   Keto iya ngerengkeng padidianne.Makelo iya bengong mapineh-pineh:

    “Ah kingsanang dogen anake cerik di umah dadongne, arin-arinne dogen tektek bang siap pada abedik.”
   Keto iya makaengan pedidianne.Sambilang mejalan ka umah memen lakar ngisanang pianakne,di suba ne iya neked ditu mekesiap memen ningalin pianak ne ngajak anak cerik luh buin kulit ne putih gading.

   “Yeh cening ngudiang,ngajak anak cerik mara lekad mai?”

  Keto memen metakon teken pianakne,di lantas iya ngorahan teken memene:

    “Nak kene me,tiang lakar ngisanang I cening dini sawire titang orahine nektek teken bapanne lakar bange siap kurunganne.

  Keto pesautne iya teken memen.ditu memen sedih mara ningehang pesaut pianakne

  “Nah lamun keto meme lakar ngajak piank ceninge dini,sakewale ingetang sesai mai abang susu lan bubuh.
  “Nah me,sawireh suba tengai tiang mulih malu lakar nyakan, nyanan teke lantas i beli Pudak tingaline tiang konden nyakan bisa matiange dewek tiange teken iya”.

   Keto pesautne iya teken memen,sambilang mejalan mulih.Buin mani ne kemu lantas iya sebilangwai di umah meme nelokin pianak lakar bange susu lan bubuh,di umah memen pianake cerik ka gaenang banten colongan,nelung bulan,muah otonang.Dadongne ngadanin pianak ne Ni Tuung Kuning di suba ne kelih jemet pesan iya magarapang di umah dadongne.

     Tan kacerita jani I Pudak suba teke ling luas metajen di Denbukit.Di subane neket jumahneiya metakon teken kurenane:

   “Wayan apa pianak awake?”
   “Luh Beli!”
   Keto pesaut ne kurenanne ngajak I Pudak.
   “Men suba ka tektek nyai tendas ne bange siape padu abedike.”
   Koden suud I Pudak mamunyi,sagetang suba makuruyuk siap kurunganne mamuyi.
    “Kukuruyuk..................arin-arin dogen bange pianakne kingsanang di umah dadongne.
   Keto kanti siap ne mamunyi tusing ruange teken I Pudak.Buin cepok lantas siap ne makuruyuk:
   “Kukuruyuk................arin-arin dogen bange piankne kingsanang di umah dadongne.

  Mara dingehang keto muyin siap ne iya mamedih tur ngorahin kurenane ngalih pianakne kemu ka umah dadongne.

   Kacerita kurenanne mejalan kemu ka umah memen ngalih pianakne Ni Tuung Kuning  lakar ajake mulih,neked ditu iya ngaukin pianak ne:

   “Cening Tuung kuning orahine mulih cening teken bapan ceningne.
   “Nah me,benjepe tiang bakal kemu lamun tiang suba  suud nenun kamen.

    Keto pesaut ne Ni Tuung kuning teken memen.Ditu memen melipetang mulih mara ningehang pianak ne mamunyi keto,suba lantas iya neked jumah sagete tingaline kurenanne sedeng nyagih blakas.

   “Wayan ken pianak nyaine Ni Tuung Kuning,adi tusing ajak nyai mulih?”

   Keto I Pudak metakon teken kurenanne,sambilang nyagih blakas.

   “Iya nak nu nenun kamen beli ,benjep lamun iya suud nenun bakal mai.”

  Keto kurenane mesaut teken  I Pudak.Di Suba ne keto buin I Pudak oranine kurenanne kemu ngalih pianakne di umah dadongne.Suba lantas iya neked ditu buin iya ngaukin pianak ne:

    “Cening Ni Tuung Kuning orahine mulih cening teken bapan ceningne!”
    “Nah me,buin kejep gen tiang lakar kemu lamun tiang suba suud maseh.”

  Keto Ni Tuung Kuning mesaut teken memen,buin memen melipetang pedidiane tusing ngajak pianakne.Di subane neked jumasagete tingaline nu  kurenane nyagih blakas.Buin I Pudak metakon ajak kurenanne:

   “Wayan ken pianak nyai ne adi konden ajak nyai mulih!”
   “Iya nak nu maseh buin kasep gen iya bakal mai beli!”
  “Alih iya buin cepok gen kemu,lamun tusing nyak iya mulih awake bakal kemu ngalih iya”

   Kemu iya mejalan ngalih pianak ne sabilang ngeling,di suba ne neked ditu sagetang pianak suba tingaline pianak ne mabaju sarwa putih-putih.krana iya suba tawange dewek ne lakar matiange teken bapanne,setonden iya mejalan mulih ada pabesenne iya teken dadongne:

    “Dadong melah-melah dini nah,sawireh tiang bakal ngalahin dadong maluan.”

    Sebed pesan keneh dadongne ningehang pabesen cucune.Di lantas iya ajak mulih teken memen,di suba ne Ni Tuung Kuning neked jumah sagete suba jemake limane teken bapan lakar ajake ka alase,ditu Tuung Kuning mareren nakonang bapanne:

  “Bapan suba ngangteng dije ne  iraga majalan!”
  “Ne dini be nyai malu ngoyong.”

 Keto pesaut ne I Pudak ngajak pianakne.

    Kacerita jani Ni Tuung Kuning tegule di puyan gadeboge  lan nagih tekteke teken bapanne,jek teken lantas dedarinnenyilurang Ni Tuug Kuning aji bangadebong.gadebongne ento tekteke kaden ne Ni Tuung Kuning lautang abe mulih bange siap kurungane.Di suarga Ni Tuung Kuning ajahine mejejaite lan nenun ane melah teken widiadarine di suargan.

  Ainggih asapuniki satua sane prasida katurang titiang,dumogi satua puniki prasida ka anggen sasuluhang,yening dados jatma nenten dados ngutang pianak luhsawire pianak luh punika pateh masi suwecan widhi.




Satua Bali » I Klesih




I Klesih

Ada kone tuturan satua di panegara Sunantara ada kone sang prabu kalintang kasub wibuhing bala jagate. Ida madue asu asiki kawastanin I Blanguyang. Asune ento melah pesan gobene tur andel kaanggen nyarengin ritatkala maboros. Apa kranane Ida sang prabu andel ring asune ento, tusing ja ada len sawireh asune ento ngelah kotaman yening ia ngongkong kipek kaja grubug sekancan burone kaja, yening ia ngongkong kipek kauh grubug sekancan burone kauh, keto masi kipek ane lenan.

Ento makrana aluh antuk Ida ngejuk buron ane suba kasakitin (grubug). Sawireh sesai buka aketo dadi sangkep lantas burone makejang, pinaka pamucuk pasangkepane ento tusingja ada len mula ia I Samong rajan burone. Jani kacritan suba makelo burone sangkep masi tusing nyidang pragat, sawireh tusing ada bani bakal ngematiang I Blanguyang. Ento makrana rajan burone I Samong mesuang sewamara. Kene pasewamarane ento, “Nyen ja nyidaang ngematiang ia I Blanguyang bakal adegang wake ratu dini di alase, kasungkemin ajak makejang.”

Sawatek burone makejang tusing ada bani ngisinin buka pamunyin sewarane ento. Kacrita ada kone Kelesih intil-intil tur matur teken I Samong, “ Ratu Sang Prabu tititang misadia ngamiletin sewamarane punika, sakewanten sida tan sida antuk titiang taler druweyang.

Masaut I Samong, “Nah yen keto ja raos ibane Kelesih yen tuara sida baan iba kai tusing bakal ngenkenan iba. Nah kema jani iba majalan.”

Gelisang satua teked I Kelesih sig purin Ida Sang Prabu sane nruweyang asu Blanguyang ento tur ngojog ka pawaregan. Ditu ia I Kelesih di nebe nyangkrut. Kacrita suba liwat sandikala Ida Sang Prabu jagi ngerayunang kairing antuk asune I Blanguyang. Ri sedek Ida ngrayunang, tumuli I Kelesih dengak-dengok uli di selagan raab nebe, ento makrana I Blangyang kecas-kecos. Tuara Ida nyingakin napi-napi, suba jani keto malih Ida ngrayunang. Buin kejepne buin I Kelesih dengak-dengok ane ngeranayang nyangetang gedegne I Blanguyang, nglaut ia makecog tegeh bakat tregaha rayunan Ida Sang Prabu kanti piring muah rayunane makacakan. Duka Ida Sang Prabu raris ngambil klewang lan sepega ia I Blanguyang pegat baongne lantas mati.

Disubane I Blanguyang mati wau Ida Sang Prabu eling ring raga kangen tekening I Blanguyang mati. Raris Ida makayun-kayun tur macingakan majeng menek. Wenten kaasi I Kelesih di selagan nebe. Ngenggalang lantas I Kelesih malaib nuju sig I Samonge. Sapatinggal ia I Kelesih kacritanan jani kasungsutan kayun Ida Sang Prabu, sawireh asune padem.

Gelisan satua, nangkil ia I Kelesih teken I Samong, sawireh I Kelesih suba nyidaang ngematiang I Blanguyang jani pantes adegang ratu dini.

Ento makrana kayang jani yen ada anak gutgut lelipi wiadin gencer tledu wiadin burone ane maupas raris kukun kelesih punika kanggen pangarad munahang upase ane masuk ka dewek manusane. Tuma Teken Titih


Kacarita ada tuma, nongos di lepitan tilam anake agung. Ditu ia kapepekan amah, maan ngisep rah anake agung, kanti mokoh. Nanging I Titih nongos di selagan dingding anake agung. Dening ia ngiwasin I Tuma mokoh, lantas ia kema ngalih I Tuma. Satekede ditu, I Titih matedoh ngomong, “Inggih jero gede, angob pisan titiang, ngantenang jerone wibuh. Sinah jerone kapepekan ajeng-ajengan. Nanging titiang setata kakirangan amah, kantos titiang berag sapuniki. Yan wantah jerone ledang, titiang sareng iriki. Mangda titiang dados sisian jerone. Titiang pacang ngiring sapituduh jerone.”

Masaut I Tuma, “Ih Titih, lamun suba pituwi saja buka omong caine, bapa nyak ngajak cai dini. Kewala ene ingetang pitutur bapane. Eda pesan cai ngulurin lobhan keneh caine. Anake ane lobha, tusing buungan lakar nepukin sengkala. Lenan teken ento, tusing pesan dadi iri hati, kerana doyan liu ngelah musuh. Apang cai bisa malajahang kadharman.” Keto pamunyinne I Tuma teken I Titih.

Jani suba ia makakasihan. I Titih lega pesan kenehne dadi sisian I Tuma. Sedek dina anu, ida anake agung merem-mereman. Saget I Titih lakar ngutgut. Ngomong I Tuma, ”Ih Tittih,eda malu ngutgut ida anake agung. Kerana ida tonden sirep.” Nanging I Titih bengkung, tusing dadi orahin, lantas ia sahasa ngutgut ida anake agung. Ida anake agung tengkejut lantas matangi.

Ditu ida ngandikang parekanne ngeliin I Titih. Parekanne lantas ngeliin. Mara kebitanga di batan tilame, tepukina I Titih lua muani, lantas matianga. Buin alih-alihina, tepukina I Tuma di lepitan kasure. Ditu lantas matianga. Pamragat mati I Tuma ajaka I Titih. Keto katuturan anake ane lobha, tusing bisa ngeret indria, tan urungan lakar nepukin sengkala.





Satua Bali : Nang Cubling

Kacrita di desa anu ada anak mapungkusan madan Nang Cubling. Sedek dina ia masangin bojog di tukade, lantas ada bojog gede teka tur matakon,
“Nang Cubling, basang apa ento kaumbah?”
Nang Cubling masaut, “Basang I Lut.”
I Bojog tusing buin matakon, nglantas magedi. Buin kesepne buin ada bojog gede teka, masih ia matakon,
“Nang Cubling basang apa ento kaumbah?”
Nang Cubling masaut, “Basang I Lut.”
I Bojog lantas magedi. Liu bojoge teka matakon, nanging pasaut Nang Cublinge patuh dogen.


Critayang jani ada bojog cenik matakon,
“Nang Cubling, basang apa ento kaumbah?”
Nang Cubling masaut, “Basang I Lut.”
I Bojog buin nyekenang, “I Lut ento celeng?”
Nang Cubling nyautin, “Tusing I Lut ento, I Lut, I Lut, I Lut... tung.”
I Bojog buin nakonang, “Apa, kerasang te!”
Nang Cubling nyautin, “I Lut, I Lut, I Lut, I Lutung!”

Mara I Bojog ningeh munyin Nang Cublinge ngorahang I Lutung, lantas ia malaib morahan teken timpalne. Tusing makelo liu bojoge teka, lakar ngrejek Nang Cubling. Lantas malaib Nang Cubling tur morahan teken kurenanne. Nang Cubling lantas katunden marurub baan kasa. Buin kejepne teka bojog ajaka liu pesan, dapetanga Men Cubling ngeling. Bojoge lantas matakon, “Ih Men Cubling, nguda ngeling?”
Men Cubling masaut, “Kurenan icange ia mati.”
I Bojog masaut, “Ento apa ya di balene?”

I Bojog makejang kemo, tur ngungkab rurub Nang Cublinge, dapetanga Nang Cubling nylempang, tusing makrisik-krisikan. Makejang bojoge ngaden Nang Cubling saja mati. Men Cubling lantas ngomong, “Ih Bojog makejang, tulungin ja icang ngae bangbang ane gede tur dalem, lakar tongos nanem bangkene Nang Cubling!” lantas bojoge makejang ngae bangbang gede tur dalem. Sedek bojoge ngeduk bangbange, lantas Nang Cubling bangun nyemak bedeg anggona nekepin bangbange. Men Cubling ngenggalang nyemak yeh anget, anggona nyiam bojoge. Dadi bojoge makejang mati, lantas bangbange kaurugin




I Lubdaka

Kacritayang daweg dumun, wenten juru boros, maparab I Lubdaka. Liat salap baos banggras dengkak-dengkik. Solah ngapak-apak, nyapa kadi aku. Akedik nenten madruwe manah welas asih, morosin kidang, bojog wiyadin irengan.

Nuju panglong ping pat belas Tileming Kapitu, semengan ipun sampun ka alase. Nanging asiki nenten manggihin buron. Sampunang ja buron ageng, kadi rasa lelasan ja nenten wenten medal nenten wenten kepanggih.

I Lubdaka raris ngungsi alas sane sripit. Irika kacingak wenten telaga, toyanne ening pisan, tur magading tunjung manca warna. Irika I Lubdaka maka sanja, taler nenten wenten buron sane rawuh.

Ring sampune engseb suryane, raris I Lubdaka ngrenggeng : "Yeh... enen suba sanja, yen jani I dewek mulih, kapetengan di jalan, sinah aluh I macan ngebog I dewek. Ah... paling melah dini dogen I dewek nginep ".

Sapupute I Lubdaka ngrenggeng, raris ngrereh genah nginep. I Lubdaka mongkod taru bila ageng, sane mentik ring sisin telagane. Ring carang taru bila punika ipun ngesil.

Sampun nyaluk wengi I Lubdhaka arip. Metu ajerih manah ipun, yan nyriet akedik janten runtuh nengkayak. Raris ipun ngeka naya mangda nenten arip. Daun bilane kapikpik, tur kasintungang ring telagane. Kala punika jeg marawat-rawat, I kidang sanekatumbak olih ipun ibi. I kidang maplisahan ngelur ring tanahe, naanang sakit. Taler sawat-sawat dingeh ipun, pacruet eling panak I bojog, mangelingin memene kena tumbak.

Ngancan suwe, ngancan akeh parisolah ipune marawat, kala maboros ring alase, wantah ngardi sangsaran ye I buron. I Lubdaka raris ngrenggeng : "Liu pesan I dewek lakar ngae jelek di gumine, uli jani I dewek lakar suwud maboros". Asapunika semayan ipun wengine punika.

Antuk akeh daun bilane kapikpik, tur kasintungang ring telagane, raris mabejug daun bilane marupa lingga. Lingga maka linggih Ida Sang Hyang Siwa. Tur nenten kerasa, saget sampun semengan jagate. I Lubdaka gegesonan tedun, tur budal nenten makta punapa-punapi.

Rawuh ring pondok rabine nyanggra : "Inggih... Beli... Napi mawinan wawu rawuh. Napi ke beli mangguhang baya ring alase?". I Lubdaka raris gelis nyawis: "Adi sayang... beli tusing mulih ibi, sawireh beli kanti ka sanja, abesik tusing maan buron. Jengah keneh beline, lantas ngungsi alas sripit, ditu masih tusing ada buron.
Tur tusing marasa saget suba sanja. Yen beli mulih jejeh kapetengan di jalan, tur elah I macan ngebog dewek beli. Ento kerana beli nginep di tengah alase, duwur punyan bilane beli ngesil, magadang nganti ka lemah. Sambil magadang beli ngenehang dewek, sujatine jele pesan solah beli ane suba. Beli langgane mancut pramanan I buron. Ia i buron sujatine patuh cara I raga, ia masih mabudi idup. Ento kerana ane jani, beli lakar suwud maboros. Beli suwud ngambekang solah mamati-mati, ane madan Himsa Karma".

Ngawit punika I Lubdaka wusan maboros, tur geginan ipun sane mangkin, wantah matetanduran ring tegale. Pikolih matetanduran, anggen ipun ngupapira pianak somah.

Kacrita ring sampun I Lubdhaka lingsir, tur tiben sungkan raat pisan raris seda. Raris pianaknyane ngupakara layon I Lubdaka, Ngaben lantur Nyekah manut dresta.
Sampun puput pulah palih ngupakara, atman I Lubdaka raris malesat ka niskala,
tur sampun rawuh ring teleng marga sanga. Ring teleng marga sanga, atman I Lubdaka bengong, santukan ten uning ring genah jagi katuju. Daweg punika raris rawuh cikrabala akeh pisan, sahasa ngoros atman I Lubdaka, raris katur ring Ida Sang Hyang Suratma, ida pinaka dewa nyurat solah atmane.

Ida Sang Hyang Suratma raris mataken: "Eh... cai atma... nyen adan caine? Apa gaen caine di mercepada? Lautang jani cai matur teken manira".

Atman I Lubdaka raris matur sada ngejer: "Inggih... Ratu... titiang mawasta I Lubdaka. Karyan titiang ring jagate wantah maboros".

Wawu asapunika atur I Lubdaka, raris Ida Sang Hyang Suratma mawecana: "Eh... Lubdhaka... yen keto solah cai, ento madan Himsa Karma. Jele pesan solah cai. Ane jani sandang dosan caine, malebok dikawahe satus tiban".

Puput Ida Sang Hyang Suratma mangucap, raris cikrabala sami ngoros atman I Lubdaka kabakta ka kawah Candra Goh Muka. Rawuh ring teleng margi, tan pasangkan rawuh Surapsara akeh pisan melanin atman I Lubdaka.

Para cikrabala raris mataken, "Eh... Surapsara, ngudiang I dewa melanin atman I Lubdaka ane setata masolah corah di gumine?".

Surapsara sami mangucap, "Eh... cikrabala, apang i dewa tatas, tiang kandikayang olih Ida Hyang Siwa, mendak atman I Lubdhaka".

Yadiastun Ida Sang Hyang Siwa, sane ngarsayang atman I Lubdaka, cikrabala sami nenten kayun nyerah, santukan para cikrabala, pageh ngamel swadharma, mayang-mayang atma sane corah. Punika mawinan atman I Lubdaka, kukuh kagamel. Raris metu yuda
rames. Kasuwen-suwen kasor cikrabala sami. Atman I Lubdaka kagayot olih Surapsara, kagenahang ring joli emas.

Nenten suwe pamargin Surapsara sami, sampun rawuh ring Siwa Loka, raris atman I Lubdaka, katur ring Ida Sang Hyang Siwa.

Ida Sang Hyang Yama mireng indik asapunika, raris gelis tangkil ring Ida Sang Hyang Siwa. Sampun rawuh ring ajeng Ida Sang Hyang Siwa, raris Ida Sang Hyang Yama matur, "Inggih... Ratu Sang Hyang Siwa, I ratu sane ngardi awig-awig jagat, yan masolah becik polih linggih sane becik, yan masolah kawon polih linggih sane kawon. Raris I Lubdaka, sekala solah ipune kawon pisan, ngambekang solah mamati-mati. Dados ipun sane icen I Ratu linggih becik?. Yan puniki margiang I Ratu, janten katulad olih panjake sami, tur janten rug jagate".

Asapunika atur Ida Sang Hyang Yama, ten cumpu ring pamargin Ida Sang Hyang Siwa, ngicen I Lubdaka linggih becik.

Wawu asapunika atur Ida Sang Hyang Yama, raris Ida Sang Hyang Siwa nyawis, "Uduh... Dewa Sang Hyang Yama, eda Dewa salit arsa ( iwang penampen ). Saja I Lubdaka masolah Himsa Karma, nanging nuju Panglong pat belas Tilem Kapitu, ia suba ngelar brata, anggona nglebur dosane makejang".

Mireng bawos Ida Sang Hyang Siwa asapunika, ngancan nenten tatas Ida Sang Hyang Yama, raris Ida mangucap malih, "Inggih... Ratu Bethara, titiang pedas pisan, daweg punika I Lubdaka, wantah magadang ka lemah. Dados ipun wantah magadang, kabawos ipun ngelar brata?".

Ida Sang Hyang Siwa raris gelis nyawis, "Uduh... Dewa Sang Hyang Yama, mangkin nira nartayang indik i manusa. I manusa sujatine damuh sane sering lali. Lali maring raga, tur lali ring Ida Sang Hyang Widhi. Antuk laline mangliput, mawinan kenehne sering paling, mawastu sering masolah dursila. Raris antuk majagra utawi magadang Nira ngajahin manusa mangda eling ring raga. Majagra kalaning panglong pat pat belas, Tileming Kapitu. Sedeng becik daweg punika, nira ngelar yoga, mawinan duk punika kaucap rahina Siwa Ratri. Sane mangkin manira jagi nartayang, indik Bratha Siwa Ratri salanturnyane, majagra wewehin upawasa. Upawasa ten keni pangan kinum. Raris bratha Siwa Ratri malih siki, sane kabawos pinih utama, majgra, upawasa lan monobrata. Monobrata inggih punika meneng ening".

Ida Sang Hyang Yama malih masabda, "Inggih Ratu... titiang meled uning, napi mawinan ring Panglong pang pat belas, Tilem Kapitu, kanggen galah utama nangun bratha?".

Ida Sang Hyang Siwa raris masabda, "Suksman Tilem Kapitu inggih punika sekalane jagate kapetengan, maka niasa manah peteng. Sane ngardi manahe peteng wenten pepitu. Mangkin jagi dartayang nira saka siki.
  1. Kaping siki SURUPA, punyah antuk goba jegeg wyadin bagus.
  2. Kaping kalih DHANA, punyah antuk sugih arta brana.
  3. Kaping tiga GUNA, punyah antuk kawagedan.
  4. Kaping papat KULINA, punyah antuk wangsa lwih.
  5. Kaping lima YOWANA, punyah antuk merasa nedeng teruna.
  6. Kaping enem SURA, punyah antuk tuwak wyadin arak, miwah salwir tetayuban sane ngranayah punyah, rawuhing ring salwiring Narkoba sami.
  7. Kaping pitu KASURAN, punyah antuk merasa dewek wanen.

Pepitu sane ngawe manah peteng, sane ngawe manah paling, punika mawasta Sapta Timira. Kapetengan manah punika sane patut galangin antuk majagra, mangda I raga ten masolah dursila".

Sane mangkin manira jagi nartayang tata krama ngelar Bratha Siwa Ratri, mangda asuci laksana riin.

"Raris ring sampune sandyakala, ngunggahang pejati lan daksina, ring Sanggah Kamulan. Ring ajeng ngastawa katur upakara sesayut, pangambeyan, prayascita, lingga saking sekar widuri putih, aledin antuk dawun pisang kayu".

Raris ulengan kayune ring Ida Sang Hyang Siwa sane malingga ring linggane, lingga punika maka linggih Ida Sang Hyang Siwa.

Ring sampune tengahing wengi malih ngastawa. Kalaning wengi mangda nenten arip, gita Lubdhakane tembangan, becik anggen suluh urip, mangda ten kantun masolah dursila".

Wawu asapunika bawos Ida Sang Hyang Siwa, wawu raris Ida Sang Hyang Yama tatas,
raris Ida mawecana, "Inggih... Ratu Maha Luwih, titiang matur suksma ring I Ratu, I Ratu ledang nartayang indik brata Siwa Ratri sajangkepnyane, mawinan titiang tatas uning kawyaktyanne. Sane mangkin tityang nglungsur pamit ring anggan I Ratu". Puput matur raris Ida Sang Hyang Yama budal mawali ka Yama Loka



















 Pucung


Kacrita ada koné tuturan satua, di Banjar Kawan, wewengkon Koripan ada anak pacul ngelah pianak muani adiri madan I Pucung. I Pucung koné gegaenné tuwah mapikat di cariké, nanging ké nyalah unduk pajalanné mapikat krana ia mikatin kedis masan padi tondén serab. Dadi tusing pesan koné ia taén maan kedis, wiréh tusing ada kedis ngalih amah krana padiné mara ngandeg beling, tondén pesu buah. Déning kéto, med-medan koné ia mapikat. Wadih mapikat ngalih kedis, jani I Pucung koné demen tekéning kuluk. Sakéwala, tingkahné masih soléh maidih-idihan, krana sabilang ia nagih ngidih konyong sik pisaganné begbeg ané idiha konyong ané mara lekad. Wiréh konyong ané nagih idiha enu cerik buina tondén kedat, kadéna konyongné enu buta, dadi buung dogén koné ia ngidih konyong. Mara kéto paundukan ané tepukina baan I Pucung pesu pedih kenehné, déning makejang ané kenehanga tusing taén misi.

Sasukat ento, kacrita I Pucung tusing pesan koné ia taén kija-kija buin, begbeg nyingkrung dogén jumahné. Ping kuda-kuda kadén suba bapanné nglémékin, apanga ia nulungin ka carik, nanging ia masih tusing nyak. Wiréh kéto solah pianakné, bapanné pedih koné kenehné tekén I Pucung, nanging ia tusing bani nglémékin wiadin nigtig I Pucung krana ia suba kelih. Bapanné memegeng cara togog nolih I Pucung nyingkrung di plangkané geris-geris sirep leplep.

Makelo-kelo, dadi demen koné I Pucung tekén anak luh. Sakéwala dedemenanné likad pesan, gedé kenehné ia, sawiréh ané dotanga sing ja ada lén putrin Ida Sang Prabhu Koripan. Ditu kéweh ia makeneh, ngenehang isin dedemenanné, budi morahan tekén bapanné tusing koné ia juari, déning suba ngasén kapining déwék gedeganga. Ngangsan ngibukang kenehné I Pucung wiréh dot énggal makurenan ngajak Ida Radén Galuh, nanging tusing ada jalan, mabudi ngalih ka puri ia tusing bani. Jani ngaé koné ia daya, apanga misi kenehné nyidayang makatang Radén Galuh.

Sedek dina anu, I Pucung kacritaang ka puri tangkil ring Ida Sang Prabhu. Mara teked di bancingah, tepukina ada koné parekan nglaut ia matakon, “Ih jero parekan, nawegang titiang nunas tulung ring jeroné, wekasang jebos titiang ka purian, aturang titiang jagi tangkil ring Ida Sang Prabhu!”

Masaut parekané, “Inggih, mangda becik antuk tiang ngaturang ring Ida Sang Prabhu, jeroné sapasira?”

“Aturang titiang I Pucung saking Banjar Kawan!”

Ditu lantas parekanné ngapurian matur ring Ida Sang Prabhu, “Nawegang titiang matur ring Palungguh I Ratu, puniki wénten kaulan Palungguh Cokor I Déwa mawasta I Pucung saking Banjar Kawan, ipun jagi tangkil ring Palungguh Cokor I Déwa.” Ngandika Ida Sang Prabhu, “Apa koné ada aturanga I Pucung tekén nira?”

“Matur sisip titiang Ratu Déwa Agung, parindikan punika tan wénten titiang uning.”

“Nah, lamun kéto, tundén suba ia mai!” Ngajabaang lantas parekané ngorahin I Pucung tundéna ngapuriang. Mara kéto, éncol koné pajalané I Pucung ngapurian. Sasubanné neked di ajeng Ida Sang Prabhu, lantas ia mamitan lugra.

“Ih to Cai Pucung, apa ada buatang Cai mai?”

Matur I Pucung, “Inggih matur sisip titiang Ratu Déwa Agung, wénten tunasang titiang ring Cokor I Déwa.”

“Nah, unduk apa ento Pucung? Lautang aturang kapining gelah!”

“Inggih sapunapi awinan ipun i pantun sané wau embud dados ipun puyung, kalih asuné sané wau lekad dados ipun buta?”

Ngandika Ida Sang Prabhu, “Yan unduk ento takonang Cai, nira tusing pesan nawang awinannyané buka kéto, men yan cara Cai, kénkén mawinan dadi buka kéto?”

“Parindikan punika tan kamanah taler antuk titiang. Nanging, yan banggayang Cokor I Déwa asapunika kéwanten, kamanah antuk titiang, gelis jaga rusak jagat druéné.”

“Men jani kénkén baan madaya, apanga guminé tusing uug?”

“Inggih yan kamanah antuk titiang tambet, becik mangkin karyanang banten paneduh aturang ring Ida Betara Dalem. Manawi wénten kasisipan Palungguh Cokor I Déwa, mangda sampunang Ida Betara banget menggah pamiduka!”

“Nah lamun kéto ja keneh Cainé, kema tegarang neduh ka pura Dalem! Sing ada sagét pawuwus saking Ida Betara Dalem kapining nira, nira lakar ngiring dogénan. Nah, antiang dini malu akejep, nira nu nundén panyeroané ngaé banten. Apang nyidaang maturan dinané jani, sedeng melaha jani dina tumpek. Yan suba pragat bantené, Cai men ngaturang ajak I Mangku Dalem ka pura!”

“Inggih, titiang masedéwék!” Kéto aturné I Pucung.

Gelisin satua, Sasubanné pragat bantené, majalan lantas I Pucung nyuun banten, ngojog kumah jero mangku.

“Jero Mangku, Jero Mangku, tiang nikaanga mriki mangda ngaturin Jero Mangku olih Ida Sang Prabhu, niki wénten upakara mangda ragan Jero Mangku ngaturang ring pura Dalem mapinunas mangda jagaté i riki rahajeng. Samalihipun banten puniki jeroné kandikaang makta ka pura. Tiang mapamit dumun abosbos jaga kayeh,” akéto baana melog-melog Jero Mangku baan I Pucung.

Sasubanné matur ulian ngéka daya tekén Jero Mangku, ditu lantas I Pucung énggal-énggal mapamit uli jeron dané Jero Mangku Dalem. Gelisin satua, apang tusing katara, silib koné pajalanné I Pucung ngojog pura Dalem tur nglaut ia macelep ka palinggih gedong kamulan ané tanggu kelod. Sawatara ada koné apanginangan ia mengkeb ditu, rauh lantas Jero Mangku makta banten ngojog palinggih sik tongos I Pucungé mengkeb. Suba kéto lantas koné Jero Mangku ngaturang banten saha mapinunas tekén Ida Betara mangdané guminé di Koripan manggih karahayuan!

Sasubanné Jero Mangku suud ngantebang, ngomong lantas I Pucung uli jumahan gedongé, mapi-mapi dadi Betara, kéné koné munyinné, “Ih, Cening Mangku pérmas Irané, nyén nundén sapuh Ira mai maturan nunas kaluputan tekén Nira?”

Masaur Jero Mangku, “Inggih titiang kandikayang antuk damuh Palungguh Betara, Ida Sang Prabhu nunas kaluputan ring Palungguh Betara, déning pantuné wau lekad puyung kalih asuné wau lekad ipun buta.”

Buin ngomong I Pucung, “Ih, Cening Mangku, Nira ngiangin lakar ngicén kaluputan nanging yan Sang Prabhu ngaturang okanné Radén Galuh kapining Ira!” Jero Mangku ngadén munyin I Pucung pangandikan Ida Betara, lantas dané budal. Teked di jabaan purané Jero Mangku mrérén di batan punyan binginé sambilang dané ngantiang I Pucung.

Buin akejepné pesu lantas I Pucung uli gedongan palinggih kamulan nglaut ia maekin Jero Mangku sedek ngetis tur matakon, ”Sapunapi Jero Mangku, wénten minab wacanan Ida Betara?” Jero Mangku Dalem lantas nuturang buat pamargin danéné mapinunas kadagingan patuh cara munyin I Pucung mapi-mapi dadi Betara nguluk-nguluk ragan dané Jero Mangku cara itunian. Buina suud nutur kéto, Jero Mangku lantas nganikain I Pucung, “Nah, Pucung melah suba Cai ka puri ngaturang tekén Ida Sang Prabhu pangandikan Ida Betara. Bapa tusing ja bareng kema, wiréh jumah ada tamiu ngantiang!” Déning kéto pangandikan Jero Mangku, dadi kendel pesan I Pucung, déning guguna pamunyin déwékné tekén Jero Mangku, saha lantas ia majalan ngapurian.

Sasubanné I Pucung nganteg di purian, ngandika lantas Ida Sang Prabhu, “Men, kénkén Pucung buat pajalan Cainé mapinunas, ada pawecanan Ida Betara tekéning Cai? Tegarang tuturang apang gelah nawang!”

Matur I Pucung, “Inggih wénten Ratu Déwa Agung. Asapuniki wecanan Ida Betara ring titiang. “Ih, Cening Pucung, kema aturang wecanan Irané tekén gustin Ceningé, buat pinunas sasuhunan Ceningé, Nira lédang lakara ngicénin ida kaluputan mangdané guminé karahayuan, nanging yan ida kayun ngaturang okanné, Ida Radén Galuh tekén Nira!” Asapunika pangandikan Ida Betara ring sikian titiang. Inggih, sané mangkin asapunapi pakayunan Palungguh Cokor I Déwa, déning asapunika pakayunan Ida Betara?”

“Nah yan kéto pakayunan Ida Betara, anaké buka gelah sing ja bani tulak tekén pakayunan Idané. Yan suba guminé nemu karahayuan, gelah dong ngaturang dogén. Ento mara abesik putran gelahé karsaang Ida Sasuhunan, kadi rasa makadadua, gelah pastika lakar ngaturang.” Ditu buin koné ngendelang dogén kenehné I Pucung déning suba tingas pesan sinah lakar kaisinan idepné nganggon Radén Galuh kurenan.

Matur buin I Pucung, “Inggih yan asapunika pikayunan Palungguh Cokor I Déwa, margi rahinané mangkin ratu, aturang putrin Cokor I Déwa, Ida i nanak Radén Galuh ring Ida Betara mangda gelis kasidan pinunas Cokor I Déwa, rahajeng jagat Koripané! Titiang ja ngiringang Ida, jaga aturang titiang ring Ida Betara Dalem.” Mara kéto aturné I Pucung, ditu lantas Ida Sang Prabhu ngandikain parekanné apanga ngaturin okané lanang Ida Radén Mantri, kandikaang ngapurian. Ida Radén Mantri sedek koné di jabaan. Majalan lantas i parekan ka jabaan ngaturin Ida Radén Mantri. Ida Radén Mantri raris ngapurian tangkil ring ajinné.

Ngandika Ida Sang Prabhu, “Cening Bagus Radén Mantri I Déwa, nah né jani Bapa ngorahin Cening, buat arin Ceningé Radén Galuh karsaanga tekén Ida Betara Dalem. Bapa lakar ngaturang i anak Galuh tekén Ida Betara, déning Bapa tuara bani tekéning anak tuara ngenah, buina apanga guminé karahayuan. Wiréh mula kéto swadarmaning dadi agung, tusing dadi mucingin apa buin pangandikan Ida Betara ané tusing kanten. Yan Bapa tusing ngaturang adin I Déwané, pedas rusak jagaté. Men, cening kénkén kayuné?”

Matur Ida Radén Mantri, “Inggih yan sampun asapunika pakayunan Guru Aji, titiang tan panjang atur malih. Lédang té pakayunan Guru Aji kémanten.”

Déning kéto aturné Radén Mantri, lantas I Patih kandikaang nuunang peti lakar genah I Radén Galuh. Sasubanné Ida Radén Galuh magenah di petiné, lantas petiné kancinga tur seregné tegulanga di duur petiné.

Ngandika Ida Sang Prabhu, “Ih Cai Pucung, nah né suba pragat i nanak Galuh mawadah peti, kema suba tegen petiné aba ka pura Dalem aturang i nanak Galuh ring Ida Betara. Né seregé di duur petiné mategul. Da pesan Cai nyemak seregé ené, depin dogén dini, satondén Cainé nganteg di pura. Buina ingetang pabesen gelahé, yén Cai makita manjus di jalan, pejang petiné di duur pundukanné tur seregné depang masih ditu mategul!”

Sasubanné I Pucung polih pangandikan Ida Sang Prabhu tur ia ngresep tekén pawecananidané ditu ia matur, “Inggih, titiang sairing,” kéto aturné lantas ia majalan negen petiné misi Ida Radén Galuh. Mimih, magrétgotan koné ia negen petiné ento, nanging baan kendelné lakar maan kurenan okan Ida Sang Prabhu, dadi tusing koné aséna baat. Kacrita di jalan, I Pucung nepukin tukad ané yéhné ening, dadi prajani pesu koné kenyelné I Pucung. Kadaut baan ening yéh tukadé tur bedakné tan kadi-kadi, ditu ia marérén nglaut manjus ka tukadé. Petiné pejanga baan I Pucung di duur pundukané katut seregné kadi pangandikan Ida Sang Prabhu. Di makiréné ia tuun lakar kayeh, matur I Pucung tekén Radén Galuh, “Ratu Radén Galuh, Cokor I Déwa driki dumun, kénakang kayuné driki. Titiang ngaonin Cokor I Déwa ajebos, titiang jaga tuunan manjus, déning ongkeb pisan tan dugi antuk titiang naanang kebusé, asapunika taler bedak tiangé tan kadi-kadi.” Déning Ida Radén Galuh mawadah peti dadi tusing koné pirenga atur I Pucungé.

Suud I Pucung matur kéto, tuunan lantas ia ka tukadé kayeh. I Pucung klangen tekén tis yéh tukadé kanti tusing inget tekén Radén Galuh, ia makelo manjus sambilanga mlamlaman. Ditu rauh lantas Ida Radén Mantri sameton Ida Radén Galuh nandan macan pacang anggén ida ngentosin sametoné. Sasubanné Ida Radén Mantri rauh sik tongos petiné ento, ngelisang raris Ida Radén Mantri nyereg petiné tur kamedalang ariné. Sasubanné Ida Radén Galuh medal, jani macané koné celepang ida tur kakancing, seregné buin koné genahang ida duur petiné. Suud kéto, gelis-gelis koné Ida Radén Mantri malaib sareng Ida Radén Galuh budal ka Koripan. Buat isin petiné kasilurin, tusing koné tawanga tekén I Pucung.

Sasubanné I Pucung suud manjus, lantas ia menekan. Teked ba duuran dingeha koné munyi krasak-krosok baan I Pucung di tengah petiné. Ngomong lantas I Pucung, “Inggih Ratu Radén Galuh, menggah manawi Cokor I Déwa dados krasak-krosok wau kaonin titiang manjus. Margi mangkin Cokor I Déwa budal kumah titiangé, drika mangkin Cokor I Déwa malinggih sareng titiang. Cokor I Déwa pacang anggén titiang kurenan. Samalihipun, titiang sampun nyiagayang Cokor I Déwa woh-wohan luir ipun: buluan, salak, croring, miwah manggis. Punika pacang rayunan Palungguh Cokor I Déwa sampun wénten jumah titiang katragianang antuk panyeroan Palungguh Cokor I Déwa, titiang maderbé mémé. Sampunang té kénten menggah Cokor I Déwa, mangkin iringa ja Cokor I Déwa budal.”

Gelisin satua, majalan lantas ia I Pucung ngamulihang negen petiné. Sasubanné neked jumahné, kauk-kauk lantas I Pucung ngaukin méménné, “Mémé, mémé, ampakin tiang jlanan, tiang ngiring Ida Radén Galuh mulih. Tiang anak suba icéna nunas Ida Radén Galuh tekén Ida Sang Prabhu. Makedas-kedas men Mémé di jumahan metén icangé apang kedas, krana tiang lakar nglinggihang Ida ditu, uli semengan Ida tondén ngrayunang.” Méménné tusing ja ia nawang keneh panakné, slegagan koné ia mara ningeh pamunyin panakné buka kéto. Dadi ampakina dogén koné I Pucung jelanan tur I Pucung ngénggalang macelep kumah metén saha éncol ngancing jelanan uli jumahan. Petiné, pejanga koné baan I Pucung di pasaréané.

Critayang jani suba tengah lemeng mémé bapanné I Pucung suba koné pada leplep sirepné, ditu lantas I Pucung buin ngomong ngrumrum isin petiné, “Inggih Ratu Radén Galuh, matangi Cokor I Déwa, niki sampun wengi, mriki mangkin Palungguh Cokor I Déwa merem sareng titiang!” Suud ia ngomong kéto, lantas petiné ento serega tur ungkabanga. Mara petiné ento ungkabanga, méméh déwa ratu tangkejutné I Pucung, wiréh petiné misi macan. Tondén maan mapéngkas, sagét macané ané ada di tengah petiné makecos nyagrep saha nyarap I Pucung. Ditu I Pucung lantas mati sarap macan.

Buin mani semenganné, dunduna lantas ia tekén méménné uli diwangan, déning suba tengai I Pucung tondén bangun uli pasaréan. Méménné narka tur ngadén panakné sajaan ngajak Radén Galuh. Kanti ping telu koné méménné makaukan, masih tusing koné ada pasautné I Pucung uli tengahan meténé. Wiréh kéto, méménné koné lantas ninjak jelananné. Mara mampakan don jelananné, magruéng koné macané jumahan. Ditu makesiab méménné I Pucung saha prajani lantas buin ngubetang jelanan meténé. Sasubanné macané kakancing ditu lantas ia gelur-gelur ngidih tulungan tekén pisagané. Liu pada anaké nyagjagin mémén I Pucung saha sregep pada ngaba gegawan. Macané laut kaiterin di jumahan metené tekén kramané, ada ané numbak uli di sisi, ada ané nimpug aji batu, kéto masi ada ané nulup. Gruéng-gruéng macané kena tumbak, lantig saang kandikan saha glebugin batu bulitan ané gedé-gedé. Wiréh kakembulin, mati lantas koné macané totonan. Sasubanné i macan mati, mulihan lantas méménné I Pucung ka tengah meténné, dapetanga panakné suba mati tur nu tulang-tulangné dogén.












Satua Bali : Lutung Teken Kambing

Critayang I Lutung malali-lali di sisin alase tepukina I kambing sedek medem beten kayune ngrembun. I Lutung munyine manis nyapatin, "yeh sedeng melaha I Kambing dini. Jalan mesekaa ngae abian kacang lindung. Manian apa ada pupunin !" I Kambing nyautin dabdab, "kenken baan nabdabang apang nyak manut paedumane ? Mani puan apang eda ngranayang rebat matimpal".

I Lutung munyinne getar nyauitin. "kene ento kambing, saluir edon iba ane ngelahang, sekancan buah wake ane muponin. Asing ane lenyok teken subaya apang tusing nepukin rahayu". I Kambing manggutan sarwi ngomong, "nah wake ane nyadia nginutin munyin ibane".


suba pragat subayane ajak dadua, lantas ngawitin ngae abian. I kambing ngedeng tenggala, I Lutung ngatehang uli duri. I Kambing tundune telah kapecutin, kanti balan-balan pajlantah, sasubane lanyah ajaka dadua seleg mamula kacang.

Critayang jani suba mentik melah kacange, sabilang medon amaha baan I Kambing, "bah yen kene undukne pocol makaronan ngajak I Kambin ? Buin pidan kacange lakar mebuah ? Makejang done liglig amah kambing


Satua Bali : Lutung Teken Kambing

Critayang I Lutung malali-lali di sisin alase tepukina I kambing sedek medem beten kayune ngrembun. I Lutung munyine manis nyapatin, "yeh sedeng melaha I Kambing dini. Jalan mesekaa ngae abian kacang lindung. Manian apa ada pupunin !" I Kambing nyautin dabdab, "kenken baan nabdabang apang nyak manut paedumane ? Mani puan apang eda ngranayang rebat matimpal".

I Lutung munyinne getar nyauitin. "kene ento kambing, saluir edon iba ane ngelahang, sekancan buah wake ane muponin. Asing ane lenyok teken subaya apang tusing nepukin rahayu". I Kambing manggutan sarwi ngomong, "nah wake ane nyadia nginutin munyin ibane".


suba pragat subayane ajak dadua, lantas ngawitin ngae abian. I kambing ngedeng tenggala, I Lutung ngatehang uli duri. I Kambing tundune telah kapecutin, kanti balan-balan pajlantah, sasubane lanyah ajaka dadua seleg mamula kacang.

Critayang jani suba mentik melah kacange, sabilang medon amaha baan I Kambing, "bah yen kene undukne pocol makaronan ngajak I Kambin ? Buin pidan kacange lakar mebuah ? Makejang done liglig amah kambing


sATWA bali

 Pucung


Kacrita ada koné tuturan satua, di Banjar Kawan, wewengkon Koripan ada anak pacul ngelah pianak muani adiri madan I Pucung. I Pucung koné gegaenné tuwah mapikat di cariké, nanging ké nyalah unduk pajalanné mapikat krana ia mikatin kedis masan padi tondén serab. Dadi tusing pesan koné ia taén maan kedis, wiréh tusing ada kedis ngalih amah krana padiné mara ngandeg beling, tondén pesu buah. Déning kéto, med-medan koné ia mapikat. Wadih mapikat ngalih kedis, jani I Pucung koné demen tekéning kuluk. Sakéwala, tingkahné masih soléh maidih-idihan, krana sabilang ia nagih ngidih konyong sik pisaganné begbeg ané idiha konyong ané mara lekad. Wiréh konyong ané nagih idiha enu cerik buina tondén kedat, kadéna konyongné enu buta, dadi buung dogén koné ia ngidih konyong. Mara kéto paundukan ané tepukina baan I Pucung pesu pedih kenehné, déning makejang ané kenehanga tusing taén misi.

Sasukat ento, kacrita I Pucung tusing pesan koné ia taén kija-kija buin, begbeg nyingkrung dogén jumahné. Ping kuda-kuda kadén suba bapanné nglémékin, apanga ia nulungin ka carik, nanging ia masih tusing nyak. Wiréh kéto solah pianakné, bapanné pedih koné kenehné tekén I Pucung, nanging ia tusing bani nglémékin wiadin nigtig I Pucung krana ia suba kelih. Bapanné memegeng cara togog nolih I Pucung nyingkrung di plangkané geris-geris sirep leplep.

Makelo-kelo, dadi demen koné I Pucung tekén anak luh. Sakéwala dedemenanné likad pesan, gedé kenehné ia, sawiréh ané dotanga sing ja ada lén putrin Ida Sang Prabhu Koripan. Ditu kéweh ia makeneh, ngenehang isin dedemenanné, budi morahan tekén bapanné tusing koné ia juari, déning suba ngasén kapining déwék gedeganga. Ngangsan ngibukang kenehné I Pucung wiréh dot énggal makurenan ngajak Ida Radén Galuh, nanging tusing ada jalan, mabudi ngalih ka puri ia tusing bani. Jani ngaé koné ia daya, apanga misi kenehné nyidayang makatang Radén Galuh.

Sedek dina anu, I Pucung kacritaang ka puri tangkil ring Ida Sang Prabhu. Mara teked di bancingah, tepukina ada koné parekan nglaut ia matakon, “Ih jero parekan, nawegang titiang nunas tulung ring jeroné, wekasang jebos titiang ka purian, aturang titiang jagi tangkil ring Ida Sang Prabhu!”

Masaut parekané, “Inggih, mangda becik antuk tiang ngaturang ring Ida Sang Prabhu, jeroné sapasira?”

“Aturang titiang I Pucung saking Banjar Kawan!”

Ditu lantas parekanné ngapurian matur ring Ida Sang Prabhu, “Nawegang titiang matur ring Palungguh I Ratu, puniki wénten kaulan Palungguh Cokor I Déwa mawasta I Pucung saking Banjar Kawan, ipun jagi tangkil ring Palungguh Cokor I Déwa.” Ngandika Ida Sang Prabhu, “Apa koné ada aturanga I Pucung tekén nira?”

“Matur sisip titiang Ratu Déwa Agung, parindikan punika tan wénten titiang uning.”

“Nah, lamun kéto, tundén suba ia mai!” Ngajabaang lantas parekané ngorahin I Pucung tundéna ngapuriang. Mara kéto, éncol koné pajalané I Pucung ngapurian. Sasubanné neked di ajeng Ida Sang Prabhu, lantas ia mamitan lugra.

“Ih to Cai Pucung, apa ada buatang Cai mai?”

Matur I Pucung, “Inggih matur sisip titiang Ratu Déwa Agung, wénten tunasang titiang ring Cokor I Déwa.”

“Nah, unduk apa ento Pucung? Lautang aturang kapining gelah!”

“Inggih sapunapi awinan ipun i pantun sané wau embud dados ipun puyung, kalih asuné sané wau lekad dados ipun buta?”

Ngandika Ida Sang Prabhu, “Yan unduk ento takonang Cai, nira tusing pesan nawang awinannyané buka kéto, men yan cara Cai, kénkén mawinan dadi buka kéto?”

“Parindikan punika tan kamanah taler antuk titiang. Nanging, yan banggayang Cokor I Déwa asapunika kéwanten, kamanah antuk titiang, gelis jaga rusak jagat druéné.”

“Men jani kénkén baan madaya, apanga guminé tusing uug?”

“Inggih yan kamanah antuk titiang tambet, becik mangkin karyanang banten paneduh aturang ring Ida Betara Dalem. Manawi wénten kasisipan Palungguh Cokor I Déwa, mangda sampunang Ida Betara banget menggah pamiduka!”

“Nah lamun kéto ja keneh Cainé, kema tegarang neduh ka pura Dalem! Sing ada sagét pawuwus saking Ida Betara Dalem kapining nira, nira lakar ngiring dogénan. Nah, antiang dini malu akejep, nira nu nundén panyeroané ngaé banten. Apang nyidaang maturan dinané jani, sedeng melaha jani dina tumpek. Yan suba pragat bantené, Cai men ngaturang ajak I Mangku Dalem ka pura!”

“Inggih, titiang masedéwék!” Kéto aturné I Pucung.

Gelisin satua, Sasubanné pragat bantené, majalan lantas I Pucung nyuun banten, ngojog kumah jero mangku.

“Jero Mangku, Jero Mangku, tiang nikaanga mriki mangda ngaturin Jero Mangku olih Ida Sang Prabhu, niki wénten upakara mangda ragan Jero Mangku ngaturang ring pura Dalem mapinunas mangda jagaté i riki rahajeng. Samalihipun banten puniki jeroné kandikaang makta ka pura. Tiang mapamit dumun abosbos jaga kayeh,” akéto baana melog-melog Jero Mangku baan I Pucung.

Sasubanné matur ulian ngéka daya tekén Jero Mangku, ditu lantas I Pucung énggal-énggal mapamit uli jeron dané Jero Mangku Dalem. Gelisin satua, apang tusing katara, silib koné pajalanné I Pucung ngojog pura Dalem tur nglaut ia macelep ka palinggih gedong kamulan ané tanggu kelod. Sawatara ada koné apanginangan ia mengkeb ditu, rauh lantas Jero Mangku makta banten ngojog palinggih sik tongos I Pucungé mengkeb. Suba kéto lantas koné Jero Mangku ngaturang banten saha mapinunas tekén Ida Betara mangdané guminé di Koripan manggih karahayuan!

Sasubanné Jero Mangku suud ngantebang, ngomong lantas I Pucung uli jumahan gedongé, mapi-mapi dadi Betara, kéné koné munyinné, “Ih, Cening Mangku pérmas Irané, nyén nundén sapuh Ira mai maturan nunas kaluputan tekén Nira?”

Masaur Jero Mangku, “Inggih titiang kandikayang antuk damuh Palungguh Betara, Ida Sang Prabhu nunas kaluputan ring Palungguh Betara, déning pantuné wau lekad puyung kalih asuné wau lekad ipun buta.”

Buin ngomong I Pucung, “Ih, Cening Mangku, Nira ngiangin lakar ngicén kaluputan nanging yan Sang Prabhu ngaturang okanné Radén Galuh kapining Ira!” Jero Mangku ngadén munyin I Pucung pangandikan Ida Betara, lantas dané budal. Teked di jabaan purané Jero Mangku mrérén di batan punyan binginé sambilang dané ngantiang I Pucung.

Buin akejepné pesu lantas I Pucung uli gedongan palinggih kamulan nglaut ia maekin Jero Mangku sedek ngetis tur matakon, ”Sapunapi Jero Mangku, wénten minab wacanan Ida Betara?” Jero Mangku Dalem lantas nuturang buat pamargin danéné mapinunas kadagingan patuh cara munyin I Pucung mapi-mapi dadi Betara nguluk-nguluk ragan dané Jero Mangku cara itunian. Buina suud nutur kéto, Jero Mangku lantas nganikain I Pucung, “Nah, Pucung melah suba Cai ka puri ngaturang tekén Ida Sang Prabhu pangandikan Ida Betara. Bapa tusing ja bareng kema, wiréh jumah ada tamiu ngantiang!” Déning kéto pangandikan Jero Mangku, dadi kendel pesan I Pucung, déning guguna pamunyin déwékné tekén Jero Mangku, saha lantas ia majalan ngapurian.

Sasubanné I Pucung nganteg di purian, ngandika lantas Ida Sang Prabhu, “Men, kénkén Pucung buat pajalan Cainé mapinunas, ada pawecanan Ida Betara tekéning Cai? Tegarang tuturang apang gelah nawang!”

Matur I Pucung, “Inggih wénten Ratu Déwa Agung. Asapuniki wecanan Ida Betara ring titiang. “Ih, Cening Pucung, kema aturang wecanan Irané tekén gustin Ceningé, buat pinunas sasuhunan Ceningé, Nira lédang lakara ngicénin ida kaluputan mangdané guminé karahayuan, nanging yan ida kayun ngaturang okanné, Ida Radén Galuh tekén Nira!” Asapunika pangandikan Ida Betara ring sikian titiang. Inggih, sané mangkin asapunapi pakayunan Palungguh Cokor I Déwa, déning asapunika pakayunan Ida Betara?”

“Nah yan kéto pakayunan Ida Betara, anaké buka gelah sing ja bani tulak tekén pakayunan Idané. Yan suba guminé nemu karahayuan, gelah dong ngaturang dogén. Ento mara abesik putran gelahé karsaang Ida Sasuhunan, kadi rasa makadadua, gelah pastika lakar ngaturang.” Ditu buin koné ngendelang dogén kenehné I Pucung déning suba tingas pesan sinah lakar kaisinan idepné nganggon Radén Galuh kurenan.

Matur buin I Pucung, “Inggih yan asapunika pikayunan Palungguh Cokor I Déwa, margi rahinané mangkin ratu, aturang putrin Cokor I Déwa, Ida i nanak Radén Galuh ring Ida Betara mangda gelis kasidan pinunas Cokor I Déwa, rahajeng jagat Koripané! Titiang ja ngiringang Ida, jaga aturang titiang ring Ida Betara Dalem.” Mara kéto aturné I Pucung, ditu lantas Ida Sang Prabhu ngandikain parekanné apanga ngaturin okané lanang Ida Radén Mantri, kandikaang ngapurian. Ida Radén Mantri sedek koné di jabaan. Majalan lantas i parekan ka jabaan ngaturin Ida Radén Mantri. Ida Radén Mantri raris ngapurian tangkil ring ajinné.

Ngandika Ida Sang Prabhu, “Cening Bagus Radén Mantri I Déwa, nah né jani Bapa ngorahin Cening, buat arin Ceningé Radén Galuh karsaanga tekén Ida Betara Dalem. Bapa lakar ngaturang i anak Galuh tekén Ida Betara, déning Bapa tuara bani tekéning anak tuara ngenah, buina apanga guminé karahayuan. Wiréh mula kéto swadarmaning dadi agung, tusing dadi mucingin apa buin pangandikan Ida Betara ané tusing kanten. Yan Bapa tusing ngaturang adin I Déwané, pedas rusak jagaté. Men, cening kénkén kayuné?”

Matur Ida Radén Mantri, “Inggih yan sampun asapunika pakayunan Guru Aji, titiang tan panjang atur malih. Lédang té pakayunan Guru Aji kémanten.”

Déning kéto aturné Radén Mantri, lantas I Patih kandikaang nuunang peti lakar genah I Radén Galuh. Sasubanné Ida Radén Galuh magenah di petiné, lantas petiné kancinga tur seregné tegulanga di duur petiné.

Ngandika Ida Sang Prabhu, “Ih Cai Pucung, nah né suba pragat i nanak Galuh mawadah peti, kema suba tegen petiné aba ka pura Dalem aturang i nanak Galuh ring Ida Betara. Né seregé di duur petiné mategul. Da pesan Cai nyemak seregé ené, depin dogén dini, satondén Cainé nganteg di pura. Buina ingetang pabesen gelahé, yén Cai makita manjus di jalan, pejang petiné di duur pundukanné tur seregné depang masih ditu mategul!”

Sasubanné I Pucung polih pangandikan Ida Sang Prabhu tur ia ngresep tekén pawecananidané ditu ia matur, “Inggih, titiang sairing,” kéto aturné lantas ia majalan negen petiné misi Ida Radén Galuh. Mimih, magrétgotan koné ia negen petiné ento, nanging baan kendelné lakar maan kurenan okan Ida Sang Prabhu, dadi tusing koné aséna baat. Kacrita di jalan, I Pucung nepukin tukad ané yéhné ening, dadi prajani pesu koné kenyelné I Pucung. Kadaut baan ening yéh tukadé tur bedakné tan kadi-kadi, ditu ia marérén nglaut manjus ka tukadé. Petiné pejanga baan I Pucung di duur pundukané katut seregné kadi pangandikan Ida Sang Prabhu. Di makiréné ia tuun lakar kayeh, matur I Pucung tekén Radén Galuh, “Ratu Radén Galuh, Cokor I Déwa driki dumun, kénakang kayuné driki. Titiang ngaonin Cokor I Déwa ajebos, titiang jaga tuunan manjus, déning ongkeb pisan tan dugi antuk titiang naanang kebusé, asapunika taler bedak tiangé tan kadi-kadi.” Déning Ida Radén Galuh mawadah peti dadi tusing koné pirenga atur I Pucungé.

Suud I Pucung matur kéto, tuunan lantas ia ka tukadé kayeh. I Pucung klangen tekén tis yéh tukadé kanti tusing inget tekén Radén Galuh, ia makelo manjus sambilanga mlamlaman. Ditu rauh lantas Ida Radén Mantri sameton Ida Radén Galuh nandan macan pacang anggén ida ngentosin sametoné. Sasubanné Ida Radén Mantri rauh sik tongos petiné ento, ngelisang raris Ida Radén Mantri nyereg petiné tur kamedalang ariné. Sasubanné Ida Radén Galuh medal, jani macané koné celepang ida tur kakancing, seregné buin koné genahang ida duur petiné. Suud kéto, gelis-gelis koné Ida Radén Mantri malaib sareng Ida Radén Galuh budal ka Koripan. Buat isin petiné kasilurin, tusing koné tawanga tekén I Pucung.

Sasubanné I Pucung suud manjus, lantas ia menekan. Teked ba duuran dingeha koné munyi krasak-krosok baan I Pucung di tengah petiné. Ngomong lantas I Pucung, “Inggih Ratu Radén Galuh, menggah manawi Cokor I Déwa dados krasak-krosok wau kaonin titiang manjus. Margi mangkin Cokor I Déwa budal kumah titiangé, drika mangkin Cokor I Déwa malinggih sareng titiang. Cokor I Déwa pacang anggén titiang kurenan. Samalihipun, titiang sampun nyiagayang Cokor I Déwa woh-wohan luir ipun: buluan, salak, croring, miwah manggis. Punika pacang rayunan Palungguh Cokor I Déwa sampun wénten jumah titiang katragianang antuk panyeroan Palungguh Cokor I Déwa, titiang maderbé mémé. Sampunang té kénten menggah Cokor I Déwa, mangkin iringa ja Cokor I Déwa budal.”

Gelisin satua, majalan lantas ia I Pucung ngamulihang negen petiné. Sasubanné neked jumahné, kauk-kauk lantas I Pucung ngaukin méménné, “Mémé, mémé, ampakin tiang jlanan, tiang ngiring Ida Radén Galuh mulih. Tiang anak suba icéna nunas Ida Radén Galuh tekén Ida Sang Prabhu. Makedas-kedas men Mémé di jumahan metén icangé apang kedas, krana tiang lakar nglinggihang Ida ditu, uli semengan Ida tondén ngrayunang.” Méménné tusing ja ia nawang keneh panakné, slegagan koné ia mara ningeh pamunyin panakné buka kéto. Dadi ampakina dogén koné I Pucung jelanan tur I Pucung ngénggalang macelep kumah metén saha éncol ngancing jelanan uli jumahan. Petiné, pejanga koné baan I Pucung di pasaréané.

Critayang jani suba tengah lemeng mémé bapanné I Pucung suba koné pada leplep sirepné, ditu lantas I Pucung buin ngomong ngrumrum isin petiné, “Inggih Ratu Radén Galuh, matangi Cokor I Déwa, niki sampun wengi, mriki mangkin Palungguh Cokor I Déwa merem sareng titiang!” Suud ia ngomong kéto, lantas petiné ento serega tur ungkabanga. Mara petiné ento ungkabanga, méméh déwa ratu tangkejutné I Pucung, wiréh petiné misi macan. Tondén maan mapéngkas, sagét macané ané ada di tengah petiné makecos nyagrep saha nyarap I Pucung. Ditu I Pucung lantas mati sarap macan.

Buin mani semenganné, dunduna lantas ia tekén méménné uli diwangan, déning suba tengai I Pucung tondén bangun uli pasaréan. Méménné narka tur ngadén panakné sajaan ngajak Radén Galuh. Kanti ping telu koné méménné makaukan, masih tusing koné ada pasautné I Pucung uli tengahan meténé. Wiréh kéto, méménné koné lantas ninjak jelananné. Mara mampakan don jelananné, magruéng koné macané jumahan. Ditu makesiab méménné I Pucung saha prajani lantas buin ngubetang jelanan meténé. Sasubanné macané kakancing ditu lantas ia gelur-gelur ngidih tulungan tekén pisagané. Liu pada anaké nyagjagin mémén I Pucung saha sregep pada ngaba gegawan. Macané laut kaiterin di jumahan metené tekén kramané, ada ané numbak uli di sisi, ada ané nimpug aji batu, kéto masi ada ané nulup. Gruéng-gruéng macané kena tumbak, lantig saang kandikan saha glebugin batu bulitan ané gedé-gedé. Wiréh kakembulin, mati lantas koné macané totonan. Sasubanné i macan mati, mulihan lantas méménné I Pucung ka tengah meténné, dapetanga panakné suba mati tur nu tulang-tulangné dogén.